Het boek ‘een hamster in je brein’ gaat over een  onderwerp dat me intrigeert. Hoe realiseer je een duurzaam blijvend gewichtsverlies. Oftewel, hoe zorg je ervoor dat je na een lijnpoging niet in recordtempo weer aankomt en de verloren kilo’s weer met rente aan je lijf blijven plakken? 

Wie net als ik in zijn/haar leven al viermaal meer dan 30 kilo is afgevallen, begrijpt wat ik bedoel. Kern van het probleem is het woord ‘viermaal’. Dat maakt duidelijk dat het de eerste drie keer weliswaar lukte om flink af te vallen, maar dat ook driemaal op een rij de kilo’s terug kwamen en het hele feest weer van voren af aan begon. 

Ik herinner me levendig een decembermaand een paar jaar geleden, ik was toen een maand of drie op mijn streefgewicht. Kwam in een maand tijd zes kilo aan. Zes kilo! U zult denken dat ik die hele maand alleen maar gegeten en gedronken heb, maar dat is niet waar. Ik was (en ben) overtuigd van het bestaan van een ‘spaarstand’ in ons lichaam. Een structurele verlaging van de basale stofwisseling die ertoe leidt dat je aankomt, en dat je caloriebehoefte blijvend lager is dan bij anderen die evenveel wegen, maar nooit fors hebben gelijnd. 

De hamster in je brein. Het verhaal van de Hypothalamus

Diep in ons brein bevindt zich onze hypothalamus. Een gebied ter grootte van een suikerklontje. Vergis je niet, de hypothalamus is een onderdeel van onze hersenen dat 24 uur per dag verschillende basisprocessen in ons lichaam controleert en bijstelt. 

De schrijvers van het boek Felix Kreier en Maarten Biezeveld zijn beiden werkzaam als arts. Zij specialiseerden zich in duurzaam gewichtsverlies en schreven er een toegankelijk boek over. Geen ‘klaar voor het strand in vier weken’ boek, geen boek over supervoedsel of verboden voedingsmiddelen, nee…. gewoon een boek dat de resultaten van wetenschappelijk onderzoek inzichtelijk maakt voor mensen als u en ik. Met als doel ons te leren begrijpen hoe de hypothalamus zich gedraagt, zodat we ons gedrag erop kunnen aanpassen, of op zijn minst beter begrijpen waarom de dingen zijn zoals ze zijn en we steeds weer aankomen.

The Biggest Loser

Een en ander wordt snel duidelijk aan de hand van een artikel in de new York Times over het programma The Biggest Loser. Waar 16 kandidaten met veel begeleiding, heel veel sporten en heel weinig eten een gewichtsverlies realiseren wat je stoutste verwachtingen overtreft. 100 kilo afvallen in een jaar is geen uitzondering.

Echter het gaat om de periode die volgt op het succes. Wetenschappers volgden de kandidaten in de jaren daarna en keken of ze weer aankwamen en hoeveel. En dat deden ze. Na een paar jaar was slechts een kandidaat nog beneden het startgewicht. Alle anderen hadden alle kilo’s er weer bij en vaak nog iets meer. Hoe kan dat?

Door de hypothalamus, de hamster in uw brein. Die wil u beschermen en houdt van een overschot aan voedsel, liever iets teveel dan iets te weinig. En als de hypothalamus (de hamster) merkt dat het crisis is, (u gaat lijnen) dan wordt alles in het werk gesteld om te zorgen dat de crisis wordt bezworen. Er worden meer honger-hormonen aangemaakt, uw rusthartslag wordt verlaagd en uw temperatuur lager. U bent geneigd om meer te eten en u verbrandt minder. Het gevolg laat zich raden. Maar… wat tot nu toe nauwelijks onderzocht werd, was het geven dat jaren nadat het lijnen erop zat, de hypothalamus nog steeds 24 uur per dag in de weer is om uw verbranding laag en uw consumptie hoog te houden. 

Dus wanneer u 120 kilo woog en een bepaalde hoeveelheid calorieën verbrandde, flink ging lijnen en vervolgens na twee jaar weer 120 kilo weegt, is uw basale verbruik van energie geheid lager dan bij uw eerste afvalpoging en heel veel lager als iemand die ook 120 kilo weegt, die van het gelijke geslacht is, maar die nog nooit gelijnd heeft. Zijn/haar hamster vindt het prima zo… Die van u werkt u 24 uur per dag tegen, neemt geen pauze en houdt dat jaren vol. 

Onze hersengebieden in conflict

Wanneer we besluiten om te gaan afvallen worden diverse hersengebieden tegelijk ingeschakeld. Het boek behandelt ze een voor een. U leert over uw prefrontale cortex, over de focus op het afvallen en de gevolgen die dat heeft. Door de focus valt u af. U denkt de hele dag aan afvallen en bent succesvol. U leest boeken en uw focus op afvallen wordt nog scherper. Of zoals in het geval van de kandidaten van de biggest loser, u sport 10 uur per dag en wordt geholpen door een kok, een personal trainer, een psycholoog en heel de familie staat achter u. De focus is enorm en u blijft afvallen.  Uw focus en de prefrontale cortex winnen het van de hypothalamus. Er komt minder energie binnen dan u verbruikt en u valt af. 

De hypothalamus ziet dit en doet alles wat mogelijk is om u meer te laten eten en drinken, maar de focus overwint en u blijft afvallen zolang de focus het sterkst is.

De focus op afvallen is tijdelijk, het werk van de hypothalamus niet

Er komt een moment, altijd, soms na maanden of jaren, dat de focus op afvallen vermindert. U krijgt een nieuwe baan, wordt ziek, moet zorgen voor een dierbare, kortom er kunnen heel  veel redenen zijn waardoor het even niet lukt, of waardoor de focus vermindert. Dat is een gevaarlijk moment. U gaat wat minder bewegen, eet misschien anders of meer, kortom de aandacht verslapt. 

De aandacht van de hypothalamus verslapt nooit. De hamster houdt alles in de gaten en werkt 24 uur per dag, zeven dagen in de week aan het herstel van de situatie die volgens de hamster wenselijk is: U weer op uw oude gewicht en als het kan misschien nog wel ietsje meer want wat reserve schaadt nooit. Stofwisseling naar beneden, meer honger hormonen aanmaken, temperatuur wat lager en het hart wat minder snel laten kloppen. Alle registers gaan open. 

We kunnen de hypothalamus niet stilzetten, niet beïnvloeden hij is onderdeel van onze oerhersenen en komt zelfs bij wormen in aanleg voor. Wel kunnen we hem een beetje voor de gek houden, door heeeel langzaam af te vallen (minder dan een kilo in de maand), door veel laagcalorisch voedsel te eten (groenten) en bijvoorbeeld door te gaan wandelen of sporten als we honger krijgen. Want wie vroeger moest gaan jagen voor eten, mocht niet gehinderd worden door een knagende honger, want daar ga je minder hard van lopen. 

Bij beweging of sporten verdwijnt de honger, omdat de aanmaak van hongerhormonen stagneert. 

Afvaltips in het boek 

Met name in het tweede gedeelte van het boek vindt iedere lezer een aantal bruikbare tips die helpen bij het realiseren van een duurzaam gewichtsverlies. Verwacht geen diëten of voedsel tabellen, want die gaat u niet tegenkomen. Wel een aantal handvatten waarmee  u aan de slag kunt.

Social Media en website

Op het einde van het boek wordt melding gemaakt van de social media pagina’s en een website waar aanvullende informatie gevonden kan worden. Ik heb ze bekeken en vond daar weinig nieuws. Wellicht dat de content daar, twee maanden na het uitkomen van het boek, nog moet komen, voor nu vond ik het zeker geen aanvulling. 

Conclusie

Een prima boek, dat u inzicht verschaft in het functioneren van uw eigen lichaam en zeker kan helpen bij het duurzaam afvallen.